Flyer

Journal of FisheriesSciences.com

  • Journal h-index: 32
  • Journal CiteScore: 28.03
  • Journal Impact Factor: 24.27
  • Average acceptance to publication time (5-7 days)
  • Average article processing time (30-45 days) Less than 5 volumes 30 days
    8 - 9 volumes 40 days
    10 and more volumes 45 days
Awards Nomination 20+ Million Readerbase
Indexed In
  • Academic Journals Database
  • Genamics JournalSeek
  • The Global Impact Factor (GIF)
  • China National Knowledge Infrastructure (CNKI)
  • CiteFactor
  • Electronic Journals Library
  • Centre for Agriculture and Biosciences International (CABI)
  • Directory of Research Journal Indexing (DRJI)
  • OCLC- WorldCat
  • Proquest Summons
  • Publons
  • MIAR
  • Advanced Science Index
  • Google Scholar
  • Chemical Abstract
  • SHERPA ROMEO
  • Secret Search Engine Labs
  • ResearchGate
  • University of Barcelona
Share This Page

- (2012) Volume 6, Issue 1

Determination of chemical composition and shelf life of shad (Alosa tanaica Grimm, 1901) in refrigeration conditions

Hünkar Avni Duyar1*, Aysun Gargacı1, Can Altınelataman2

1Sinop Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Sinop

2Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, İzmir

*Corresponding Author:
Hünkar DUYAR
Sinop Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Sinop-TÜRKİYE
Tel: (+90 368) 287 62 65
Fax: (+90 368) 287 62 55
E-mail: hduyar@hotmail.com
Visit for more related articles at Journal of FisheriesSciences.com

Abstract

This study, was carried out to determine the shelf life and chemical composition of stored shad (Alosa tanaica Grimm, 1901) in refrigerator conditions (4 ±0.5° C). Crude fat, crude ash, crude protein and moisture were 13 ±0.5%, 1.3 ±0.4%, 17 ±0.2%, 68 ±0.6% at the begining of the fresh shad, respectively. The quality of shad fish during storage were evaluated by pH, TVB-N, TBA, sensory and microbiological analysis. According to the results of sensory analysis, be-ginning to lose the consumability property after the 4th day and inconsumable at 7th day of sto-red shad fish were determined by panelists. As a result of chemical analysis the amount of TVB-N at 0. day 7.4 ± 0.1 mg/100g and 7th day of stored was determined 37.2 ±0.4 mg/100 g, TBA value at 0. days 2.15 ± 0.3 mg /kg MDA and 7. day 15.22 ± 0.9 mg /kg determined as malondialdehyde, the pH value at 6. day was 7.3 respectively. Made as a result of microbiolo-gical analysis of bacterial load at 0. day 0.47 ± 0.09 log CFU /g and 6. day 6.3 ± 0.1 log CFU/g, respectively, and consumption was found to exceed the limit value. In a survey of con-ditions as a result of the refrigerator (4 ± 0.5°C) to maintain the shad (Alosa tanaica Grimm, 1901), the shelf life of 6 days.

Özet

Bu çalışma, buzdolabı koşullarında (4 ±0.5ºC) depolanan tirsi balığının (Alosa tanaica Grimm,1901) raf ömrünün ve kimyasal bileşiminin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Ham yağ, ham kül, ham protein ve nem oranları sırasıyla %13.0 ±0.5, %1.3 ±0.4, %17.0 ±0.2, %68.0 ±0.6 olarak tespit edilmiştir. Depolama boyunca tirsi balığının kalitesi kimyasal (pH, uçucu bazik azot (TVB-N), tiyobarbitürik asit (TBA)), duyusal ve mikrobiyolojik analizlerle belirlenmiştir. Duyusal analiz sonuçlarına göre tirsi balığının depolamanın 4. gününden itibaren tüketilebilirlik özelliklerini kaybetmeye başladığı, 7. gün ise tüketilemez kaliteye ulaştığı pa-nelistler tarafından belirlenmiştir. Kimyasal analizler sonucu TVB-N miktarı 0. gün 7.4 ±0.1 mg/100g, 7. gün 37.2 ±0.4 mg/100 g olarak, TBA değeri 0. gün 2.15 ±0.3 mg/kg malondialde-hit, 7. günde 15.22 ±0.9 mg/kg malondialdehit olarak belirlenmiş, pH miktarı ise 6. gün 7.3 olarak tespit edilmiştir. Yapılan mikrobiyolojik analizler sonucunda toplam bakteri yükü de-polamanın başlangıcında 0.47 ±0.096 log cfu/g, depolamanın 6. gününde 6.3 ±0.1 log cfu/g olarak tespit edilmiş ve tüketim sınır değerini aştığı belirlenmiştir. Yapılan araştırmada buzdo-labı koşullarında (4 ±0.5ºC) muhafaza edilen tirsi balığının (Alosa tanaica Grimm,1901) raf ömrü 6 gün olarak saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tirsi, Kimyasal kompozisyon, Raf ömrü

Keywords

Shad, Chemical composition, Shelf life

Giriş

Su ürünleri insan sağlığı açısından büyük önem taşımakla beraber çok sınırlı raf ömrüne sahip, hassas gıda maddelerindendir (Ludorff ve Meyer, 1973; Gram ve Huss, 2000; Özyılmaz 2007). Taze ve işlemiş ürünlerin derin donduru-cuda yada soğukta muhafaza edilmesi gibi su ürünlerinin kalitelerini daha uzun süre muhafaza edebilmesi amacıyla işleme teknikleri geliştiril-miştir. Taze balık tüketiminde soğuk muhafaza sıklıkla tercih edilir. Soğukta muhafaza edilen su ürünlerinde kalite kaybında biyokimyasal reaksi-yonlar ve mikrobiyal bozulma etkilidir (Sikorski ve Pan, 1994).

Balığın sindirim sisteminde bulunan enzimler, balık öldükten sonra ters yönde bir etki oluştura-rak balığın mide ve barsak duvarlarını parçalar. Bu parçalanma balıkta kalite kaybı ve bozulmayı beraberinde getirir. Balık öldükten sonra enzim-lerin çalışma hızı balığın yakalandığı ortama, hava sıcaklığına, avlanmada kullanılan malze-melere, avlanma tekniğine ve beslenme duru-muna bağlı olarak değişiklikler gösterir (Öksüz, 2001).

Tirsiler Clupeidae familyası mensubu olan, Alosa cinsi ile temsil edilen ülkemiz denizlerinde Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz’de dağılım gösteren, ekonomik değere sahip balıklardandır (Akşiray 1987). Dünyanın birçok bölgesinde çe-şitli formlarda çeşitli amaçlarla, geniş çapta fay-dalanılan bu familya temsilcilerinin ekonomik değeri yüksektir. Tirsinin toplam av miktarı 3070 ton ve fiatı 2.15 TL dir (TUİK 2010). Karadeni-zin önemli pelajik türlerinden biri olan tirsi balı- ğının avcılığı olta, uzatma ağları, gırgır, dip trolü ve ortasu trolü ile yapılabilmektedir (Özdemir ve ark., 2009; Özdemir ve ark., 2010). Kılçıklı ya-pısı nedeniyle çoğunlukla ızgara yapılarak tüke-tilen tirsi balığı, tütsü, konserve, tuzlama ve ma-rinat olarak da tüketilmektedir.

Bu çalışmada tirsinin (Alosa tanaica Grimm,1901) kimyasal kompozisyonu tespit edilmiş ve buzdolabı koşullarındaki raf ömrü; duyusal, kimyasal ve mikrobiyolojik analizler ile belirlenmeye çalışılmıştır.

Materyal ve Metot

Çalışmada kullanılan tirsi balıklarının boy ve ağırlıkları 28.45 ±4.56 cm ve 151 ±8.67 gr. ola-rak belirlenmiştir. Balıklar, içme suyu ile yıkan-dıktan ve suyu süzdürüldükten sonra tabaklar içe-risine konulup üzeri streç filmle sarılarak buzdo-labı koşullarında (4 ±0.5°C) muhafaza edilmiştir.

Toplam Uçucu Bazik Azot (TVB-N) miktarı Botta ve ark. (1984), Tiyobarbitürik Asit sayısı (TBA) Erkan ve Özden (2008), ham protein, ham kül AOAC (1990), ham yağ Bling ve Dyer (1959), nem Ludorf ve Meyer (1973) referans alınarak tespit edilmiştir. pH ölçümleri Hanna HI 221 model pH metre ile yapılmıştır (Curran ve ark., 1980). Duyusal analiz, Torry tat panel formu, kullanılarak uygulanmıştır (Regenstein ve Regenstein, 1991).

Mikrobiyolojik analiz olarak toplam mezofilik aerobik bakteri analizi yapılmıştır. Aseptik ko-şullarda steril ekipmanlar kullanılarak, kafası ve derisi ayrılan balıkların sadece etinden 10 g örnek alınarak üzerine 90 mL % 0.1’lik steril peptonlu su eklenmiş ve seri dilüsyonlar hazırlanmıştır. Dökme plak yöntemine göre paralelli ekim yapı-larak petriler 28°C sıcaklıkta 3 gün süre ile inkü-basyona bırakılmıştır. Sonuçlar log kob/g olarak verilmiştir (Gökalp ve ark. 1995). Mikrobiyolo-jik, kimyasal ve duyusal analiz sonuçlarının ista-tistiki değerlendirilmesi SPSS paket program kullanılarak hesaplanmıştır.

Bulgular ve Tartışma

Araştırmada kullanılan tirsi balığının, ham yağ, ham kül, ham protein ve nem değerleri sıra-sıyla %13.0 ±0.50, %1.3 ±0.40, %17.0 ±0.20, %68.0 ±0.60 olarak tespit edilmiştir (Şekil 1). Varlık ve ark. (1993) tarafından tirsi balığının makro besin bileşenleri %17-20 protein, %2-18 yağ, %1.5 kül olarak belirlenmiştir. Güner ve ark. (1998) Karadeniz’deki bazı önemli türler üzerinde besin bileşimi ve mineral madde miktarı ile ilgili yapmış oldukları çalışmada tirsi balığı-nın ham protein, ham yağ, nem ve ham kül de-ğerlerini sırasıyla, %22.42 ±1.17, %15.91 ±0.74, %60.24 ±1.02 ve 0.66 ±0.08 olarak bildirmişler-dir. Balık etlerinin kimyasal kompozisyonları türden türe farklılık gösterdiği gibi aynı türe ait bireyler arasında da yaşa, cinsiyete, mevsime ve avlama bölgesine, balığın fizyolojik koşularına ve büyüklüğüne, beslenme alışkanlıklarına göre farklılıklar gösterdiği bildirilmiştir (Tülsner, 1994, Erdem ve ark., 2006).

fisheriessciences-shad-fish

Sekil 1. Tirsi balığının kimyasal kompozisyonu
Figure 1. Proximate composition of shad fish

TVB-N değeri deniz balıklarında (Keitsman ve ark., 1969) ve tatlı su balıklarında (Cobb ve Venderzont, 1975; Oehlenschlager, 1981) bo-zulmanın derecesini ve depolama sırasındaki ba-lıketi kalitesini belirlemek amacıyla kullanılır. TVB-N miktarı depolama başlangıcında 7.49 ±0.2 mg/100g olarak tesbit edilmiştir. Bu değer depolama süresince artış göstermiş ve depolama-nın 4. günde 31.02 ±0.28 değerine ulaşmıştır. Depolamanın 7. gününde 36.77 ±0.4 mg/100 g değeri ile balıklar için tüketilebilir limit değeri olarak bildirilen 35 mg/100g değerinin aşıldığı (EEC, 1995; Ordonez ve ark., 2000) tespit edil-miştir (Tablo 1, Şekil 2). Gökoğlu ve Yerlikaya (2004), 0 ve 4ºC’de depolanan sardalya filetola-rının başlangıç TVB-N değerinin 7.7 mg/100g olduğunu, depolamanın 6. gününde 0ºC’de 11.46 mg/100g, 4ºC’de ise 25.41 mg/100g’a ulaştığını bildirmişlerdir. Duyar ve ark. (2010), çalışmala-rında hamsinin ilk gün TVB-N değerini 12.22 mg/100 g olduğunu ve depolamaya bağlı olarak bu değerin arttığını bildirmiştir. Sardalya balıkla-rında başka bir araştırmada TVB-N değeri baş-langıçta 11.11 mg/100g olarak belirlenmiş, buzda

fisheriessciences-analysis-results

Tablo 1. Kimyasal analiz sonuçları (X ± SX: Aritmetik ortalama ± Standart sapma)
Table 1. Chemical analysis results

fisheriessciences-analysis-results

Sekil 2. Kimyasal analiz sonuçları
Figure 2. Chemical analysis results

depolamanın 9. gününde 29.23 mg/100g değerine ulaştığı bildirilmiştir (Erkan ve Özden 2008). Çalışmanın TVB-N bulguları buzdolabında de-polanan su ürünlerinin TVB-N miktarlarının de-polamaya bağlı olarak artış göstermesi ile para-lellik göstermektedir.

TBA analizleri sonuçlarına göre depolama başlangıcında 2.19 ±0.5 mg/kg MDA olarak öl-çülen değer depolama süresine bağlı olarak artış göstermiş depolamanın 3. gününde 4.95 ±0.12 ve depolamanın 7. gününde 16.63 ±0.86 mg/kg MDA değerine ulaştığı belirlenmiştir (Tablo 1). Tirsi balıklarının depolama başlangıcında öl-çülen TBA değeri Duyar ve ark., (2010) ile ben-zerlik göstermektedir. Bu çalışmada depolamanın 6. gününde TBA değerinin literatürlerde bildiri-len 7–8 mg/kg MDA (Gökoğlu ve Yerlikaya 2004, Duyar ve ark. 2010; Erkan ve ark., 2007) olan tüketim sınırını aştığı görülmüştür. Tüke-time uygun su ürünlerinde, çok iyi bir materyalde TBA sayısı 3’ten az, iyi bir materyalde 5’ten çok olmamalıdır (Sinnhuber 1958; Varlık ve ark. 2004).

fisheriessciences-Sensory-analysis

Sekil 3. Duyusal analiz sonuçları
Figure 3. Sensory analysis results

Canlı balıketinde pH 7 civarındayken, ölüm-den hemen sonra rigor etkisiyle düşer, rigor son-rası otolizle birlikte zaman bağlı olarak pH değeri tekrar yükseliş gösterir (Alasalvar ve Taylor, 2002). Buzdolabı koşullarında muhafaza edilen tirsi balıklarının depolama başlangıcında pH değeri 6.22 ±0.10 olarak belirlenirken, depolamanın 7. gününde bu değer 7.30 ±0.20 olarak tespit edilmiştir (Tablo 1, Şekil 2). pH değeri depolama süresince kimyasal analizlere paralel olarak artış göstermiş ve depolamanın 7. gününde tüketilebilirlik değerini kaybetmiştir. Balıklarda ölüm sonrası pH değerinde meydana gelen değişimleri kaslardaki glikojen seviyesi ve av şekli gibi faktörlerin etkilediği farklı literatürlerde bildirilmiştir (Varlık ve ark. 1993; Tzikas ve ark. 2007). Buzda depolanan sardalya balıklarında pH değeri depolamanın 7. gününde 6.16, depolamanın 9. gününde 6.27 olarak bulunmuştur (Erkan ve Özden 2008). Buz-dolabında depolanan sardalya balıklarının raf öm-rünün belirlenmeye çalışıldığı bir araştırmada pH değeri 9.günde 6.20 olarak bildirilmiştir (Erkan ve ark., 2005). Depolama çalışmalarında pH de-ğerinin tek başına kesin bir kriter olmayıp, mut-laka diğer kalite parametreleriyle birlikte değer-lendirilmesi gerektiği bildirilmiştir (Varlık ve ark. 1993, Tzikas ve ark. 2007, Scott et al. 1986).

Torry tat panel formuna göre belirlenen duyu-sal tercihler “1-10”skalası esas alınarak “1” en kötü, “10” en iyi olarak değerlendirilmiştir. Buna göre balıkta görünüş (gözler, deri, iç organlar, solungaç), renk, koku kriterleri değerlendirilmiş-tir (Şekil 3). Duyusal analiz sonuçlarına göre de-polamaya bağlı olarak panelistlerin beğenisi gide-rek azalmış ve depolamanın 7.gününde kimyasal analiz sonuçlarına paralel olarak balığın tüketi-lemez kalitede olduğu belirlenmiştir. Bu durum Köse ve Erdem, (2004), Duyar ve ark. (2010)’nın bildirimleri ile uyum göstermektedir.

fisheriessciences-Sensory-analysis

Sekil 3. Duyusal analiz sonuçları
Figure 3. Sensory analysis results

Yapılan mikrobiyolojik analizler sonucunda toplam bakteri yükünün depolamanın başlangı-cında 0.47 ±0.09 log kob/g olduğu ve depolama boyunca düzenli bir şekilde artarak depolamnın 6.günü 6.30 ±0.10 log kob/g değerini aştığı be-lirlenmiştir. Besin maddelerinde bulunan mikro-organizma sayılarının hem insan sağlığı hem de kalite bakımından önemli kriter olduğu (Kara-çam, 1998) ve taze balıkta mikrobiyal floranın sınır değerinin 6 log cfu/g olduğu bildirilmiştir (Huss 1988; Aguilera 1992; Köse ve Erdem 2004). Duyusal ve kimyasal analiz sonuçlarında olduğu gibi mikrobiyolojik analiz sonuçları da tirsinin (Alosa tanaica Grimm, 1901) 6. güne ka-dar güvenle tüketilebileceğini göstermektedir.

Sonuç

Tirsi (Alosa tanaica Grimm, 1901), Karadeniz bölgesinde sevilerek tüketilen lezzetli bir balıktır. Kılçık problemi olmasına rağmen değişik işleme metotları kullanılarak raf ömrü uzatma çalışma-ları yapılması doğal kaynaklarımızın daha verimli kullanılması amacıyla faydalı olacaktır. Buzdo-labı koşullarında muhafaza edilen tirsinin depo-lamanın 6. gününe kadar güvenle tüketilebileceği bu çalışma ile tespit edilmiştir.

Kaynaklar

Aguilera, J.M., Francke, A., Figueroa, G., Born-hardt, C., Cifuentes, A., (1992). Preservation of minced pelagic fish by combined met-hods, International Journal of Food Sci-ence& Technology, 27: 171-177. doi: 10.1111/j.1365-2621.1992.tb01193.x

Akşiray, F., (1987). Türkiyedenizbalıklarıvetayinanahtarı. İstanbul ÜniversitesiRektör-lüğüYayınları. 2. Baskı. No: 3490, İstanbul, 811s.

Alasalvar, C., Taylor. T., (2002). Seafood quality technology and nutraceutionalaplications, ISBN-10: 3540424768. pp: 60-82.

AOAC, 1990. Official Methods of Analysis of AOAC International, Edited PatricaCunniff. Chapter 35, Fish and Other Marine Products, AOAC Official methods of analysis 938.08. Chapter 35, Chapter Editor James M. Hun-gerford. Published AOAC International, ISBN 0-935584-54-4 and ISSN 1080-0344.

Bling, E.G., Dyer, W.J., (1959). A rapid methods of total lipid exraction and purification, Ca-nadian Journal of Biochemistry Phiysiol, 37: 911-917. doi:10.1139/o59-099

Botta, J.R., Lauder, J.T., Jewer, M.A., (1984). Effect of methodology on total volatile basic nitrogen (TVBN) determination as an index of quality of fresh Atlantic cod (Gadusmorhua), Journal of Food Science, 49: 734-736. doi:j.1365-2621.1984.tb13197.x

Cobb, B.F., Venderzont, G., (1975). Develop-ment of a chemical test for shrimp quality, Journal of Food Science, 40: 121-124. doi:j.1365-2621.1975.tb03751.x

Curran, C.A., Nicoladies, L., Poulter, R.G., Pors, J., (1980). Splipidage of fish from hongkong at different storage temperatures, Tro-pical Science, 22: 367-382.

Duyar, H.A., Gargacı, A., Keskin, İ., (2010). Buzluvebuzsuzdepolananhamsi (Engrau-lisencrasicholus, L. 1758) balığınınbuzdo-labıkoşullarındarafömrününbelirlenmesi. 1. UlusalHamsiÇalıştayı, Haziran, Trab-zon.

EEC, (1995). Total volatile basic nitrogen (TVB-N) limit values for certain categories of fis-hery products and specifying the analysis methods to be used. (Commission Decision 95/149/EEC of 8 march 1995), Official Jo-urnal of European Communities L97: 84-87.

Erdem. M.E., Kalaycı F., Samsun N. (2006). Si-nopkıyılarındaavlananPasifikKefali (Mu-gil so-iuy, Basilevsky, 1855) filetolarındabesiniçeriklerinindağılımı, Ege University, Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 23(1/3): 421-424

Erkan, N., Özden, Ö., (2008). Quality assessment of whole and gutted sardine (Sardine pilc-hardus) stored in ice, International Journal of Food Science and Technology, 43(9):1549-1559. doi:10.1111/j.1365-2621.2007.01579.x

Erkan, N., Özden, Ö.,Alakavuk, D.Ü., Yıldırım,. Ş.Y., İnuğur, M., (2006). Spoilage and shelf life of sardines (Sardinapilchardus) packed in modified atmosphere, European Food Re-search and Technology, 222: 667-673. doi:10.1007/s00217-005-0194-8

Erkan, N., Özden, Ö.,İnuğur, M., (2007). The effects of modified atmoshpere and vacuum packaging on quality of chub mackerel, In-ternational Journal of Food Science & Technology, 42: 1297-1304.doi:10.1111/j.1365-2621.2006.01325.x

Gökalp, H.Y., Kaya, M., Tülek, Y., Zorba, Ö., (1995). Laboratory practice guide and qua-lity control in meat and it’s products. (in Turkish) İkinciBaskı, Atatürk Üniversitesi, ZiraatFakültesi. Yayın no: 318 Erzurum.

Gökoğlu, N., Yerlikaya, P., (2004). Use of eye fluid refractive ındex in sardine (sardinapilchardus) as a freshness ındicator, Euro-pean Food Research and Technology, 218: 295-297. doi:10.1007/s00217-003-0844-7

Gram, L., Huss, H.H., (2000). Part II. Microbio-logical ecology of different types of food. Chapter 21. Fresh and Processed Fish and Shellfish. P.472-497. Editor. Lund, B.M., Baird-Parker, T.C., Gould, G.W. In. The Microbiological Safety and Quality of Food, Volume 1. Springer, ISBN: 0834213230, 9780834213234.

Güner, S., Dinçer, B., Alemdağ, N., Çolak, A., Tüfekçi, M., (1998). Proximate composition and selected mineral content of commerci-ally important fish species from the Black Sea, Journal of the Science of Food and Agriculture, 78: 337-342. doi:10.1002/(SICI)1097-0010(199811)78:3<337::AID-JSFA122>3.0.CO;2-A

Huss, H.H., (1988). Fresh fish quality and quality changes, FAO Fisheries Series, No. 29. Rome: FAO

Karaçam, H., Kutlu, S., Boran, M., (1998). Trab-zon’dasatılanmezgitbalıklarınınmikrobi-yolojikkaliteleriüzerinebiraraştırma. DoğuAnadoluBölgesi III. Su ÜrünleriSempoz-yumu, Erzurum, 83-88s.

Kietzman, U., Priebbe, K., Rakov, I.D., Reichs-teir, K., (1969). SeefischalsLebensmittel. Paul PareyVerleg, Hamburg, Berlin, pp.368.

Köse, S., Erdem. M.E., (2004). An investigation of quality changes in anchovy (Engraulisencrasicolus, L. 1758) stored at different temperatures, Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 28: 575-582

Ludorff, W., Meyer, V., (1973). Fische und fisc-herzeugnisse. Verlag Paul Parey in Berlinund Hamburg, p: 125-130, ISBN: 3 489 71914

Oehlenschläger, J. (1981). Variation der ghelteanfluchtigenstickstofgehaltigenbasen und “TVB-N” in Retbersch, Fischals Le-bensmittel, 53: 33-34.

Ordonez, J.A., Lopez-Galvez, D.E., Fernandez, M., Hierro E., L. de la Hoz, L., (2000). Mic-robial and physicochemical modifications of hake (Merlucciusmerluccius) steaks stored under carbon dioxide enriched atmospheres, Journal of the Science of Food and Agri-culture, 80: 1831-1840. doi:10.1002/1097-0010(200010)80:13<1831::AID-JSFA707>3.0.CO;2-Z

Öksüz, A., (2001). Buzdadepolamaesnasındaatlantikuskumrularındakitazelikdeğişimi. XI. Ulusal Su ÜrünleriSempozyumu, Hatay.

Özdemir, S., Erdem, E., ÖzdemirBirinci, Z., Şa-hin, D., 2009. Karadeniz’deavlananpelajiktürlerdenistavrit (Trachurustrachurus), lü-fer (Pomatomussatatrix) vetirsi (Alosaalosa) balıklarının boy kompozisyonundanpopulasyonparametrelerinintahmini, FıratÜniversitesi Fen veMühendislikBilimleri Dergisi, 21(1): 1-8.

Özdemir, S., Erdem., E., Aksu, H., Özdemir Bi-rinci, Z., (2010). Çifttekneyleçekilenortasutrolüileavlananbazıpelajiktürlerinavkompozisyonuve boy-ağırlıkilişkilerininbelirlenmesi, Journal of FisheriesScien-ces.com, 4(4): 427-436. doi:10.3153/jfscom.2010046

Özyılmaz, A., (2007). Gökkuşağıalabalığı (On-corhynchusmykiss, Walbaum, 1972) fileto-larındakekiketerikyağıkullanımınınrafömrüüzerineetkisi. YüksekLisansTezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü, Hatay, 56s.

Regenstein, J.M., Regenstein. (1991). C.E. As-sessing fish quality. ıntroduction to fish technology. An Osprey Book, pp.90-103.

Scott, D.N., Fletcher, G.C., Hogg, M.G., Ryder, J.M., (1986). Comparison of whole and gutted orange roughy stored in ice: sensory, microbiology and chemical assessment, Jo-urnal of Food Science, 51: 79–86. doi:10.1111/j.1365-2621.1986.tb10840.x

Sikorski, Z.E., Pan, B.S., (1994). Preservation of seafood quality: Seafoods: Chemistry Pro-cessingTecnology and Quality, Chapmann& Hall, UK, 0 7514 0218 4.

Sinnhuber R.O., Yu T.C., (1958). 2-Thiobarbitu-ric acid method for the measurement of ran-cidity in fishery products. II. The quantita-tive determination of malonaldehyde, Food Technology, 1: 9-12.

TUİK (2010). Su Ürünleriİstatistikleri. Yayın no: 3485, 59s.

Tülsner, M., (1994). Fischverarbeitung band 1, rohstoffergenshaften von fische und grund-lagen der verarbeitungsProzesse. Behr’s Verlag-Hamburg, 19-23, pp.55-66.

Tzikas, Z., Amvrosiadis, I., Soultos, N., Georga-kis, S., (2007). Seasonal variation in the chemical composition and microbiological condition of Mediterranean horse mackerel (Trachurusmediterraneus) muscle from the North Aegean Sea (Greece), Food Control, 18: 251-257.doi:10.1016/j.foodcont.2005.10.003

Varlık, C., Erkan, N., Özden, Ö., Mol, S., Bay-gar, T., (2004). Su ürünleriişlemeteknolo-jisi, İstanbul ÜniversitesiYayın no:4465. ISBN:975-404-715-4. 491s.

Varlık, C., Uğur, M., Gökoğlu, N., Gün, H., (1993). Su ürünlerindekalitekontrolilkeveyöntemleri, Gıda TeknolojisiDerneği, No: 17, 174s.

692